رضا غلامی در نشست تخصصی «سیاست‌پژوهی در باب رساله‌های دکترا در علوم انسانی (کیفیت‌بخشی و افزایش کارایی)» که توسط پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی وزارت علوم و اندیشکده دانشگاه ایرانی برگزار شد، با بیان اهمیت تحقیقات نظری، گفت: نباید مسئولان و افراد مختلف، تحقیقات نظری را بی‌اهمیت برشمرند؛ ما اصحاب علوم انسانی این بحث‌ها را بر نمی‌تابیم. بدون تحقیقات نظری، علم تکیه‌گاه خود را از دست می‌دهد. برخی به دلیل این‌که تحقیقات کاربردی آن‌ها را راضی نمی‌کنند؛ نسبت به تحقیقات نظری درشت‌گویی می‌کنند.

وی به ارائه چند پیشنهاد برای ارتقابخشی پایان‌نامه‌های علوم انسانی پرداخت و گفت: به عنوان پیشنهاد نخست، برای ارتقای پایان‌نامه‌های علوم انسانی، برای ورود افراد به مرحله تحقیق در دوره دکتری باید علاوه بر نمره امتحان جامع، به معدل دانشجو نیز توجه کرد و اگر نمرات امتحانات پایان ترم و نمره امتحان جامع پایین باشد، فرد اجازه ورود به مرحله تحقیق نداشته باشند.

رئیس پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی وزارت علوم به اهمیت نظارت استادان راهنما و مشاور بر رساله‌های دکتری اشاره کرد و گفت: استادان راهنما باید حداقل ۱۰۰ ساعت و استادان مشاور حداقل ۳۰ ساعت موظف به اجرای وظایف باشند و دانشگاه‌ها حضور و غیاب کنند و بر این موضوع نظارت داشته باشند. البته در آیین‌نامه‌ها ساعات موظفی بیشتر است، ولی متاسفانه رعایت نمی‌شود.

وی خاطر نشان کرد: ضروری است که مرحله دفاع از پروپوزال به مراحل دفاع تحقیق اضافه شود. در برخی دانشگاه‌ها این‌کار انجام می‌شود و از ابتدا داوران در جریان پروپوزال هستند. همچنین مراحل دفاع از رساله، به میزان فصول رساله باشد. اگر رساله ۵ فصل دارد، ۵ بار جلسه دفاع برگزار شود. الان پیش‌دفاع کمی جدی گرفته شده، ولی باید هر فصلی جداگانه دفاع شود و استادان جداگانه ارزیابی کنند.

غلامی به ضرورت تعیین ضوابط برای نمره‌دهی اشاره کرد و گفت: باید شاخص‌های نمره‌دهی رساله مشخص شود و حتی کل نمره رساله در اختیار  استادان قرار نگیرد؛ بخشی از آن در اختیار دانشکده، ۵ نمره به دستگاهی که تحقیق را سفارش داده؛ اختصاص دهند. در حال حاضر حتی بدترین رساله‌ها نیز زیر ۱۸ نمی‌گیرند، حتی ۲۰ هم مشخص نیست استحقاق داشته یا نه!؛ این سنت باید برداشته شود.

وی با انتقاد نسبت به محدود بودن مدت تحقیق، گفت: پیشنهاد من این است که یک سال به مدت زمان دکتری اضافه شود. الان کل دوره دکتری ۵ ساله شده است و اگر بیشتر شود، دانشجو جریمه می‌شود. این درست نیست. دکتری در دنیا گاهی ۱۵ سال طول می‌کشد.

رئیس پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی وزارت علوم به موضوع پاسخ‌گویی رساله‌ها به نیازهای کشور اشاره کرد و گفت: «موضوع رساله» باید از بین سامانه اولویت‌های وزارت علوم انتخاب شود و هیچ کس خارج از آن را انتخاب نکند. همچنین هر رساله از ابتدا یک سفارش‌دهنده داشته باشد و دستگاه سفارش‌دهنده با دانشگاه یا پژوهشگاه ذی‌ربط قرارداد ببندد و درصدی از هزینه آن را پرداخت کند و سهم مالی داشته باشد و یک کارشناس به عنوان هیئت راهنما و مشاور از ابتدا از آن شرکت نظارت داشته باشد.

جلوی بی‌کیفیت شدن علوم انسانی را بگیرید

غلامی با بیان این‌که الان در کشور واقعاً تعداد دانشجوی تحصیلات تکمیلی علوم انسانی زیاد است؛ گفت: این تعداد دانشجو باید کاهش پیدا کند؛ چرا که ظرفیت واقعی دانشگاه‌ها این مقدار نیست. دانشگاه‌ها خودشان ظرفیتشان را اعلام می‌کنند، ولی سازمان سنجش ظرفیت آن‌ها را بررسی نمی‌کند. همچنین باید توجه داشت که کشور به این تعداد دانش‌آموخته علوم انسانی نیاز ندارد.

وی ادامه داد: وقتی ما فراخوان جذب اعلام می‌کنیم، ۲۰۰ نفر شرکت می‌کنند، ولی در فراخوان ما ۲۰ نفر انتخاب می‌کنیم و گاهی این ۲۰ نفر نیز صلاحیت علمی مناسب ندارند. نداشتن صلاحیت مناسب، هم به عهده دانشگاه و هم به عهده دانشجو است.

رئیس پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی وزارت علوم، ورودی بسیار سخت دانشگاه‌ها را مورد انتقاد قرار داد و گفت: ورود به دانشگاه‌های ما بسیار سخت‌گیرانه شده و یک کنکور سخت و طاقت‌فرسا گذاشته‌ایم، ولی خروج از دانشگاه مثل آب خوردن است؛ این بر خلاف رویه بسیاری از کشورها است. این را هیچ کشور آبادی نمی‌پذیرد. اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی باید جلوی این فاجعه را بگیرند.

وی خاطر نشان کرد: ما سال‌هاست در مورد بومی‌سازی علوم انسانی و شکل‌گیری علوم انسانی کار می‌کنیم، ولی برخی ناراحتند. ما حاضریم در مورد این موضوع توبه‌نامه بنویسیم، ولی جلوی این بی‌کیفیتی در علوم انسانی را بگیرند. بی کیفیت‌شدن که اسلامی و سکولار ندارد.